SpO₂, periferik oksijen satürasyonu anlamına gelir ve kandaki oksijen doygunluğunu ifade eder. Bu değer, oksijenle bağlanmış hemoglobinin toplam hemoglobine oranını gösterir. Vücudun düzgün ve sağlıklı çalışması için belirli miktarda oksijene ihtiyacı vardır; çünkü düşük SpO₂ seviyeleri ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
SpO₂, genellikle parmak ucu, kulak memesi veya ayak parmağına yerleştirilen bir pulse oksimetre cihazı ile noninvaziv olarak ölçülür. Bu cihaz, kırmızı ve kızılötesi ışık dalga boylarını kullanarak hemoglobinin oksijenle doygunluk seviyesini belirler. Normal SpO₂ değerleri genellikle %95 ile %100 arasında kabul edilir. %90’ın altındaki değerler hipoksemi olarak adlandırılır ve bu durum, organ fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
SpO₂ ölçümü, solunum ve dolaşım sistemlerinin etkinliğini değerlendirmek için önemlidir. Özellikle kronik solunum hastalıkları, kardiyovasküler rahatsızlıklar veya anestezi altında olan hastaların izlenmesinde kullanılır. Düşük SpO₂ seviyeleri, oksijen tedavisi veya diğer tıbbi müdahalelerin gerekli olduğunu gösterebilir.
SpO₂ Nasıl Ölçülür?
SpO₂, genellikle non-invaziv yöntemlerle ölçülür. Bu ölçüm, pulse oksimetre adı verilen tıbbi cihazlar aracılığıyla gerçekleştirilir.
Pulse oksimetreler, genellikle parmak ucu, kulak memesi veya ayak parmağı gibi vücudun ince ve kan akışının yoğun olduğu bölgelerine yerleştirilen sensörler aracılığıyla çalışır. Cihaz, iki farklı dalga boyunda ışık kullanarak hemoglobinin oksijenle doygunluk seviyesini belirler. Oksijenli hemoglobin ve oksijensiz hemoglobin, bu ışıkları farklı oranlarda absorbe eder; bu fark, cihaz tarafından analiz edilerek SpO₂ değeri hesaplanır.
Ölçüm
- Sensörün Yerleştirilmesi: Sensör, parmak ucu veya uygun başka bir bölgeye takılır. Bu bölgenin temiz, kuru ve tırnak cilası gibi ışık geçirgenliğini etkileyebilecek maddelerden arındırılmış olması önemlidir.
- Işık Emisyonu ve Algılama: Cihaz, kırmızı (660 nm) ve kızılötesi (940 nm) dalga boylarında ışık yayar. Bu ışıklar, doku ve kan damarlarından geçerken hemoglobin tarafından absorbe edilir.
- Sinyal Analizi: Fotodetektör, dokudan geçen ışığı algılar ve oksijenli ile oksijensiz hemoglobinin absorbe ettiği ışık miktarını belirler. Bu veriler, cihazın mikroişlemcisi tarafından işlenerek SpO₂ yüzdesi hesaplanır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Hareket ve Işık Etkisi: Hastanın hareketi veya ortam ışığı, ölçüm doğruluğunu etkileyebilir. Bu nedenle, ölçüm sırasında hastanın hareketsiz kalması ve ortam ışığının kontrol edilmesi önerilir.
- Dolaşım Koşulları: Soğuk ekstremiteler veya düşük periferik perfüzyon, sensörün doğru veri almasını engelleyebilir. Bu durumlarda, sensörün farklı bir bölgeye yerleştirilmesi veya hastanın ısısının düzenlenmesi gerekebilir.
- Tırnak Cilası ve Yapay Tırnaklar: Özellikle parmak ucuna yerleştirilen sensörlerde, tırnak cilası veya yapay tırnaklar ışık emilimini etkileyerek yanlış sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, ölçüm öncesi tırnakların temizlenmesi önemlidir.
Oksijenlenme Verimliliği ve SpO₂ Takibi
Oksijenlenme verimliliği, vücudun oksijeni ne kadar etkili kullandığını gösterir. SpO₂ takibi, bu verimliliğin değerlendirilmesinde şu şekillerde yardımcı olur:
- Erken Uyarı Sistemi: SpO₂ seviyelerindeki düşüşler, solunum veya dolaşım sistemindeki problemlerin erken belirtileri olabilir. Bu sayede, potansiyel sorunlar hızlıca tespit edilerek müdahale edilebilir.
- Tedavi Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Oksijen tedavisi veya ventilasyon desteği alan hastalarda, SpO₂ takibi tedavinin etkinliğini gösterir ve gerekli ayarlamaların yapılmasına olanak tanır.
- Kronik Hastalıkların Yönetimi: KOAH veya astım gibi durumlarda, düzenli SpO₂ takibi hastalığın seyrini izlemeye ve alevlenmeleri önlemeye yardımcı olur.
SpO₂ Takibinin Sınırları
Her ne kadar SpO₂ takibi oksijenlenme verimliliği hakkında değerli bilgiler sunsa da bazı sınırlamaları vardır:
- Anemi Durumları: Düşük hemoglobin seviyelerinde, SpO₂ normal görünse bile dokular yeterince oksijenlenmeyebilir.
- Karbonmonoksit Zehirlenmesi: Karbonmonoksit, hemoglobine oksijenden daha güçlü bağlanır ve SpO₂ ölçümleri yanıltıcı şekilde yüksek çıkabilir.
- Methemoglobinemi: Bu durumda, SpO₂ ölçümleri genellikle %85 civarında sabitlenir ve gerçek oksijenlenme durumu hakkında yanlış bilgi verebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
- Normal SpO₂ değeri nedir?
Normal SpO₂ değeri, sağlıklı bir bireyde genellikle %95 ile %100 arasında olmalıdır.
- Düşük SpO₂ ne anlama gelir?
Düşük SpO₂, kandaki oksijen seviyesinin normalin altına düştüğünü ve dokuların yeterli oksijen almadığını gösterir. Bu durum, hipoksemiolarak adlandırılır ve ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir.
Referanslar
- Dcosta, Jostin Vinroy, Daniel Ochoa, and Sébastien Sanaur. “Recent Progress in Flexible and Wearable All Organic Photoplethysmography Sensors for SpO2 Monitoring.” Advanced Science 10.31 (2023): 2302752.
- Mc Namara, Helen M., and Gary A. Dildy III. “Continuous intrapartum pH, pO2, pCO2, and SpO2 monitoring.” Obstetrics and gynecology clinics of North America 26.4 (1999): 671-693.
- Eriş, Ömer, et al. “İnternet Üzerinden Hasta Takibi Amaçlı PIC Mikrodenetleyici Tabanlı Kablosuz Pals-Oksimetre Ölçme Sistemi Tasarımı ve LabVIEW Uygulaması.” VII. Ulusal Tıp Bilişimi Kongresi Bildirileri 16 (2010): 16-25.